Bedrijven veranderen: van winst naar een betere wereld
Bedrijven veranderen: van winst naar een betere wereld
Eerder schreef ik, in de reeks ‘Bedrijven veranderen’, een artikel over digitale transformatie. Digitale transformatie is zeker niet technologie gedreven maar juist gedreven vanuit de mens, creativiteit en klantgerichtheid. Een tweede belangrijke trend is de opkomst van betekenisvolle bedrijven. Echt ‘iets bijdragen’ is een intrinsieke behoefte van steeds meer Nederlanders.
Winst
Toch geldt – zeker voor grote bedrijven – nog steeds dat alles vandaag de dag in het werk wordt gesteld om de winst van een onderneming zo hoog mogelijk te krijgen. Sinds de industriële revolutie zijn we bezig met onze productiviteit. Een auto om ons te verplaatsen, vliegtuigen, licht, de computer, kant-en-klaar maaltijden, elektrische tandenborstels en ga zo maar verder. De industrie en dienstverleners commercialiseerden deze ontwikkelingen zodat onze economie continu groeide. De laatste tijd ontstaan er geluiden dat de rek er wel een beetje uit is. Zo geeft Robert Gordon, een amerikaanse econoom, aan dat de groei in de economie van gemiddeld 2,8% naar 0,6% daalt en dat dat een logisch gevolg is van het uitblijven van radicale vernieuwingen. ”Veel grootse uitvindingen kunnen nou eenmaal maar één keer gedaan worden.” Dit is een schrikbeeld voor veel economen en grote bedrijven. Groei en meer winst is immers de norm geworden.
Werkdruk
Ook op persoonlijk niveau lijkt deze hang naar meer productiviteit en welvaart op een dood spoor. Met de stijging van het welvaartsniveau zien we namelijk ook een toename van depressiviteit en aanverwante verschijnselen. Hierdoor daalt de geluksbeleving van Nederlanders. Depressiviteit is in ons land zelfs hard op weg om volksziekte nummer één te worden. Dat is geen toeval. Susanne Piët noemt de oorzaak van dit verschijnsel ’de bezitsparadox’. In haar boek ‘De Emotiemarkt’ zegt zij: ‘Waar je in eerste instantie blij van wordt, leidt uiteindelijk tot een grotere leegte’. We ontdekken door schade en schande – collectief – het hemelsbrede verschil tussen welvaart en welzijn. We leren dat genot en geluk niet hetzelfde zijn. Het beleven van genotsprikkels – die met bezitten en/of beleven gepaard gaan – geven op korte termijn een plezierig gevoel, maar resulteren nooit in lange termijn welzijn. Genot is vluchtig, oppervlakkig. Het is niet te bestendigen.
Het alternatief
Wat als we nu eens stoppen met meten op winst en welvaart als belangrijkste resultaat? Waarom moeten we überhaupt productiviteit verder verbeteren? Is deze drang niet enkel een gevolg van globalisering en massaproductie? Net als veel andere mensen zoek ik naar het antwoord op de vraag: Kunnen we niet anders gaan werken en leven door een focus op geluk en welzijn in plaats van productiviteit? Dichter bij huis, participeren in lokale initiatieven en vooral veel overbodige stappen uit de (te) lange waardeketens halen die enkel door globalisering winstgevend zijn? Het zijn vragen waarop lastig eenduidig en ongenuanceerd antwoord te geven is.
Betekenisvol werken
Dat ik niet de enige ben blijkt wel uit het volgende feit: Winstmarges worden beter als je aantoont dat je als bedrijf écht iets wil betekenen voor de wereld. Deze bedrijven willen waarde toevoegen in de keten zoals beschreven in Ricoh’s trendrapport Duurzaam werken. Bovendien blijkt dat het starten van ondernemingen vanuit betekenisgeving een enorme vlucht heeft genomen sinds 2008, het crisisjaar. Uit onderzoek van Deloitte blijkt dat 66% van de jongeren hun keuze voor een werkgever voor een groot deel baseren op diens betekenisgeving. Succesvolle voorbeelden zijn Tony’s Chocolonely dat streeft naar een 100% slaafvrije chocoladewereld, Three-Sixty van Cateraar Hutten dat een nieuwe markt creërt voor restproducten van voedsel. Maar kijk zeker ook eens naar Triodos, Innocent, Gulpener, Whole Foods, Ben & Jerry’s en Panera Bread. Betekenisvolle startups schieten uit de grond. In een uitzending van VPRO Tegenlicht over dit onderwerp geeft Kees Klomp (bedrijfsadviseur) een mooi voorbeeld van een dergelijke startup. Mobile Factory die een methode ontwikkelt om puin te transformeren tot een soort legostenen, waarmee in rampgebieden snel tijdelijke woningen kunnen worden neergezet.
Een betekenisvol bedrijf kan alleen succes hebben als er ook winst wordt gemaakt (als middel)
Uiteindelijk blijft winstgevendheid essentieel voor het voortbestaan van een onderneming. Vele betekenisvolle bedrijven leiden helaas een marginaal bestaan. Daar is een reden voor. Ze geven teveel en vragen te weinig. Daardoor verdwijnen veel initiatieven weer snel. Betekenisvolle ondernemers die in de marginaliteit een overlevingsstrijd voeren. Eeuwig zonde. Een brug tussen sociale ondernemers en rendement in een kapitalistisch systeem is de sleutel die de succesvolle voorbeelden hierboven hebben gebruikt. De meeste van dergelijke initiatieven maken slim gebruik van bestaande mogelijkheden om de wereld een beetje beter te maken. Daarnaast bieden ze steeds vaker een alternatief voor de traditionele multinationals waar in toenemende mate de werkdruk en stress juist toeneemt. Om te analyseren hoe winstgevend de betekenis van je onderneming is, zijn er verschillende modellen beschikbaar. Voor bestaande grote organisaties is de True Value aanpak van KPMG een goed voorbeeld om te begrijpen hoe de maatschappelijke waarde die een bedrijf creëert en vermindert, invloed kan hebben op de winst van een bedrijf. Deze kennis biedt een kijk op besluitvorming om de prestaties van de onderneming te verbeteren, betere strategische beslissingen te maken en de dialoog met stakeholders te openen.
Conclusie
Kees Klomp geeft aan dat: “Hoe meer een bedrijf er in de ogen van consumenten écht toe doet – door dingen te doen die in het leven en de leefwereld van de consument wezenlijk en werkelijk betekenisvol zijn – hoe groter het bestaansrecht van dat bedrijf is.” In mijn beleving is het echter ook goed om sociale ondernemers te koppelen aan vakmensen die vanuit een inhoudelijke passie een onderneming groot kunnen maken. Dit om valkuilen te vermijden. De eerste initiatieven om deze connectie te maken bestaan al, zoals Better2gether en Betekenisjagers. Vanuit een bestaand bedrijf is het andersom natuurlijk ook mogelijk om sociale ondernemers een rol te geven in innovatie en strategie. Zie voor de mogelijkheden mijn eerdere artikel over open innovatie.
Digitale transformatie echt succesvol maken? Gewoon doen!
In mijn eerdere artikel ‘Digitale transformatie echt succesvol maken? Gewoon doen!’ leest u meer over de mogelijkheden om sociale ondernemers een rol te geven in innovatie en strategie. Verzand niet in lange bedrijfsplannen, maar vertrouw juist op de onderbuik en ervaring van de ondernemers binnen en buiten de organisatie!
Erica van den Biggelaar (auteur) Niets is zo blijvend als verandering. Maar ondanks dat worden bij veel organisaties “repeterende” bedrijfsprocessen dagelijks (handmatig) nog steeds op dezelfde manier uitgevoerd. Ik daag mensen, organisaties en mezelf graag uit om samen te kijken...
